- TAŞOVA Karadeniz Bölgesi'nin Orta Karadeniz Bölümünde Amasya İli'ne bağlı bir ilçe olan Taşova'nın kuzey ve kuzeybatısında Samsun, doğu ve güneyinde Tokat, batısında da Merkez ilçesi bulunmaktadır. İlçe dağlık alanlarla kuşatılmış olup, orta ve doğu kesimi alçak düzlükler halindedir. Kuzey kesimini Canik Dağları, güney kesimini Sakarat Dağı, batı kesimini de Karaömer Dağı sınırlandırır. Yöre Kelkit Irmağı, Destek Çayı ve Gökdere ile sınırlanmıştır. Ayrıca Boraboy Gölü ile Uluköy Baraj Gölü yörenin aynı zamanda da mesire yeridir.
-
- İlçenin yüzölçümü 1.010 km2.dir. 2000 Yılı genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 57.050'dir. Amasya’ya uzaklığı 55 km olan ilçenin ortasından Yeşilırmak geçmektedir. Taşova’nın denizden yüksekliği 230 metredir; ancak ilçenin dağlık ve engebeli yapısı nedeni ile bu yükseklik değişmektedir.
-
- İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Şekerpancarı, buğday, arpa, üzüm, tütün, elma yetiştirilir. Hayvancılıkta ise daha çok koyun ve sığır yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlçede sanayi kuruluşu olarak; Tekel'in yaprak tütün işletmesi ile un, çeltik ve lastik fabrikası vardır.
-
- İlçede yapılan arkeolojik araştırmalarda MÖ.1650 yıllarında Hititlerin Taşova ve çevresini kontrolleri altında tuttukları ele geçen buluntulardan anlaşılmaktadır. MÖ.1200-700'de Frigler, Kimmerler ve Medler yöreye egemen olmuşlardır. Taşova, Pers Kralı III.Adaşir zamanında Perslerin eline geçmiştir. Bu durum Makedonya Kralı Büyük İskender'in Anadolu'yu MÖ.331 yılında ele geçirmesine kadar sürmüştür. Taşova da Büyük İskender'in yönetimine geçmiş, Makedonya Krallığının dağılması üzerine de MÖ.291!de yörede kurulan Pontus Krallığı'nın egemenliğini tanımıştır. Romalılar Pontus Krallığının egemenliğine son vererek yöreyle birlikte Taşova'yı da Roma topraklarına dahil etmiştir. Taşova 395 yılına kadar Roma hakimiyetinde kaldı. Bu tarihten sonra asırlarca Bizanslar yöreyi ellerinde tuttular. 712 yılında Emeviler Taşova'yı ele geçirdiler. Türkler Anadolu'ya gelene kadar yöre, Arapların idaresinde bulundu. Malazgirt Savaşı'ndan sonra (1071) Horasan'dan gelen Türk boyları çevreye yerleşmişlerdir. Bunların arasından Seyyid Nurettin Alparslan da Taşova'nın olduğu yere gelmiş ve burada bir zaviye kurmuştur.
-
- Taşova, 1075 yılında Danişmendli hükümdarı Melik Gazi'nin yönetiminde bir kültür merkezi haline gelmiş, ancak Moğol isyanından sonra burada Kadı Burhaneddin devleti, ardından Tacettinoğulları 1425 yılına kadar egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Çelebi Sultan Mehmet Tacettin Beyliğine son vererek yöreyi Osmanlı topraklarına katmıştır. Osmanlı döneminde, Tokat sancağına bağlı bir köy olan Taşova Cumhuriyet döneminde Tokat İli Erbaa İlçesine bağlı olarak kalmıştır (1923-1944).
-
- 1944 yılında da Tokat İli'nden ayrılarak Amasya'nın ilçesi konumuna getirilmiştir.
- Taşova'nın 9 km.uzağındaki Alparslan Kasabasında bir hamamda kurulan, Taşova Belediyesi yönetimindeki Alparslan isimli özel müzede, yörede rastlantı sonucu bulunan eserler sergilenmektedir.
-
- Taşova yakınındaki Özbaraklı'da, antik Roma yolunun vadiyi kontrol etmek için Roma döneminde yapılmış Yukarı Baraklı Kalesinin bir kısım duvarları günümüze ayakta gelebilmiştir. Özbaraklı'daki şelalenin çıktığı alanda Roma dönemine ait bazı kalıntıların temel izleri dikkati çekmektedir. Ayrıca burada bir Bizans Kilisesi (Şelale Kilisesi) kalıntıları da bulunmaktadır. Kızgüldüren Köyü içerisinde yalnızca duvarları ayakta kalmış bir Bizans Kilisesi (Kızgüldüren Kilisesi) bulunmaktadır. Bu kilise Osmanlı döneminde Cami olarak kullanılmıştır. Ayrıca Taşlıova'da XVII.yüzyılda yapılmış Aşağı Baraklı Camisi ahşap camiler grubundandır. Uluköy Kasabasında da XVII.yüzyıla tarihlenen Uluköy Sinan Paşa Hamamı bulunmaktadır. Şeyh Nurettin Alparslan Türbesi MS.XIII.yüzyılda Selçuklu döneminden kalan bir eserdir.Ayrıca Uluköy Kasabasında da XIX.yüzyıla tarihlendirilen Ergüneş Baba Türbesi, İlçe merkezine 9 km uzaklıktaki Dörtyol Köyü'nde Dörtyol Hamamı bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Sepetli Köyü'nde ve Esençay'da höyükler bulunmaktadır.
-
- Taşovanın kültürel mirasları turizmi alevlendirebilecek düzeydedir. Taşova çevresinde yapılan kazılarda, Romalılarda, Hititlerdenü, Osmanlılardan kalma, tarihi buluntular, Alpaslan ve Amasya müzelerinde sergilenmektedir. İlçede müzenin olmayışı, bu tarihi mirasların, ilçe dışında sergilenmesini zorunlu kılmaktadır. beklemektedir.
-
- ALPASLAN MÜZESİ: Taşova İlçesi’ne 9 km mesafedeki Alpaslan Kasabası’nda Belediye ve Amasya Müze Müdürlüğü’nün yönetim ve gözetim işbirliği sonucu kurulmuştur. Müzede, yöre halkı tarafından bulunarak belediyeye teslim edilen çok sayıda tarihi eser sergilenmektedir
-
- ULUKÖY SİNAN PAŞA HAMAMI:
Uluköy Kasabası merkezinde bulunan yapı, 17. yüzyıl Osmanlı dönemine ait bir eserdir.
-
- YUKARI BARAKLI KALESİ:
Özbaraklı Kasabası’nda, Yukarı Baraklı’nın 3 km batısında Kaletepesi denilen hakim bir nokta üzerinde Antik Roma Yolu’nun geçtiği vadiyi kontrol için inşa edilen yapının bir kısım duvarları hala ayakta durmaktadır. M.S. 2 ile 4, yüzyıllar arasında yapıldığı tahmin edilmektedir.
-
- AŞAĞI BARAKLI CAMİİ:Osmanlı döneminin 17. yüzyıl yapılarından olan camii, koruma altındaki taşınmaz kültür varlıklarındandır. Yöremizde ender rastlanan ahşap camilerdendir. Caminin içerisinde ve kubbelerde yoğun alçı ve sıva üzerinde kalem işi süslemeler bulunmaktadır.
-
- KAYABAŞI YAYLASI SİT ALANI ve ŞELALE KİLİSESİ:Özbaraklı Kasabası’nda, şelale kaynağının çıktığı çanak şeklindeki düz alan üzerinde antik döneme ait Roma ve Bizans kalıntılarının temel izleri mevcuttur. Aynı şelalenin kuzeye bakan yüksek yamacının güneybatı köşesinde suyun yıllarca akması sonucu meydana gelen kalkerin oluşturduğu doğal bir mağara bulunmaktadır. Mağaraya 4 basamaklı bir merdivenle inilmektedir. Kuzey cephesinde ise Horasan harcı ile örülerek kapatılmıştır. Halk arasında kilise olarak bilinmektedir.
-
- KIZGÜLDÜREN KİLİSESİ: Kızgüldüren köy içi mevkiinde, yalnız beden duvarları ayakta kalan bir kilise mevcuttur. Bizans dönemine ait olan bu kilise Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde camii olarak kullanılmıştır.
-
- ROMA YOLU: Tarihi Roma Yolu Erbaa şehrinden başlayarak, Tanoba ve Esençay’dan, Çakırsu, Darma, Tekke, Baraklı, Ebemi ve Uygur kasabaları’na uzanan güzergahı izlemektedir.
-
- SEPETLİ TÜMÜLÜSLERİ ve HÖYÜK:Sepetli Köyü’nde bulunan tümülüsler Geç Helenistik ve Roma dönemlerinden kalmadır. Bu alanda buluna bir höyükte yapılan kazılar sonucunda çok sayıda altın buluntuları elde edilmiştir.
-
- ESENÇAY TÜMÜLÜSLERİ:Roma dönemindeki kral kişiler için inşaa edilen mezar odalarının üzerine büyük toprak kütleleri yığılarak küçük tepeler oluşturmak suretiyle yapılan anıt mezarlardır.
- Esençay Kasabası’nın kuzey sırtlarında bu tip tepelerden 5 tane bulunmaktadır. Bunlardan Çakırmıstık Tepesi’ndeki tümülüsün içerisinde bronz bir lahit bulunmuş olup, Amasya Müzesi’nde sergilenmektedir. DÖRTYOL HAMAMI:İlçe merkezine 9 km mesafedeki Dörtyol köyü sınırları içinde hamam Osmanlılardan kalmadır.
-
- ŞEYH NURETTİN ALPASLAN TÜRBESİ:M.S. 13. Yüzyıl Selçuklu döneminde yörede küçük bir külliye olarak inşaa edilen yapılar topluluğundan ayakta kalan tek eserdir. Alpaslan KAsabası’ndaki türbe, 1257 yılında bölgeye yerleşen Selçuklu Türklerinden Şeyh Nurettin Alpaslan anısına yapılmıştır.
-
- ERGÜNEŞ BABA TÜRBESİ:Uluköy Kasabasında 19. yüzyıl Geç Osmanlı dönemine ait basit mezar biçiminde ve etrafı taşlarla çevrili bir türbedir. Tesbit ve tescili yapılarak koruma altına alınan yerlerdendir.
( 
